CBAM, czyli mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla, to jedno z najważniejszych narzędzi polityki klimatycznej Unii Europejskiej. Nowe regulacje mają nie tylko chronić unijny rynek przed tzw. ucieczką emisji, ale także wyrównywać warunki konkurencji między producentami z UE a firmami spoza wspólnoty. Dla przedsiębiorców oznacza to konkretne obowiązki związane z raportowaniem i rozliczaniem śladu węglowego importowanych towarów. W artykule wyjaśniamy, co to jest CBAM, jakie są jego cele i konsekwencje dla biznesu, a także jak firmy mogą się przygotować do nadchodzących zmian — między innymi dzięki specjalistycznym szkoleniom i warsztatom.

Spis treści

Co to jest CBAM?

CBAM, czyli Carbon Border Adjustment Mechanism (Mechanizm Granicznego Podatku Węglowego), to nowoczesne narzędzie, którego celem jest wprowadzenie opłat węglowych na towary importowane do Unii Europejskiej. Jest to odpowiedź na obawy związane z tzw. „ucieczką emisji”, czyli sytuacją, w której firmy przenoszą swoją produkcję do krajów, które nie stosują tak rygorystycznych norm środowiskowych, jak UE. Tego rodzaju przenoszenie produkcji, które wiąże się z brakiem odpowiednich regulacji w zakresie ochrony środowiska, może prowadzić do nierówności na rynku, w tym do obniżenia konkurencyjności europejskich przedsiębiorstw, które stosują bardziej ekologiczne technologie.

Główne założenia

CBAM stanowi mechanizm, który ma na celu zniwelowanie tej nierówności, nakładając na importowane produkty opłatę węglową odpowiadającą wysokości emisji CO2, która miała miejsce w procesie ich produkcji w kraju pochodzenia. W ten sposób, Unia Europejska chce motywować inne państwa do przestrzegania surowszych norm środowiskowych i bardziej zrównoważonego rozwoju, aby wyrównać szanse konkurencyjne zarówno dla europejskich firm, jak i producentów z krajów trzecich.

Mechanizm CBAM opiera się na kilku kluczowych założeniach:

Emisje CO2: Zasada, według której opłata jest naliczana na podstawie śladu węglowego produktu – im wyższa emisja, tym wyższa opłata.
Zakres towarów objętych opłatą: W pierwszym etapie CBAM obejmować będzie towary o dużym śladzie węglowym, takie jak stal, cement, nawozy, aluminium, elektryczność, oraz inne produkty związane z przemysłem ciężkim.
Wymogi raportowania: Firmy importujące produkty objęte CBAM będą musiały dokładnie raportować dane o emisjach związanych z produkcją towarów, które importują do UE. Celem jest stworzenie przejrzystego systemu monitorowania i rozliczania emisji CO2.

CBAM ma również duże znaczenie w kontekście globalnych wysiłków na rzecz walki ze zmianami klimatycznymi. Jako część europejskiej polityki klimatycznej, ma na celu przyspieszenie przejścia na gospodarki neutralne węglowo w skali światowej. Co więcej, mechanizm jest elementem tzw. „zielonej polityki handlowej” Unii Europejskiej, który nie tylko nakłada opłaty na importowane towary, ale także stwarza bodziec dla krajów eksportujących do UE do przyjęcia podobnych standardów w zakresie emisji.

Wprowadzenie tej regulacji budzi jednak kontrowersje i obawy, szczególnie w krajach rozwijających się, które mogą odczuć negatywne skutki w postaci obniżonego dostępu do europejskiego rynku. Z drugiej strony, dla przedsiębiorstw unijnych i globalnych inwestorów jest to szansa na wypracowanie bardziej zrównoważonych modeli produkcji, które będą bardziej odpornie na zmiany w politykach klimatycznych na całym świecie.

Węglowa Granica Podatkowa

Graniczny Podatek Węglowy stanowi podstawowy element całego mechanizmu. Jest to instrument, który ma na celu zmniejszenie ryzyka „ucieczki emisji” (carbon leakage) poprzez wyrównanie kosztów związanych z emisją CO2 w produkcji towarów importowanych do Unii Europejskiej. W praktyce oznacza to, że produkty importowane do UE będą podlegały opłacie węglowej, która odpowiada wysokości emisji gazów cieplarnianych generowanych w kraju pochodzenia towarów. Ma to na celu stworzenie równych warunków konkurencyjnych pomiędzy towarami produkowanymi w UE (gdzie producenci są zobowiązani do przestrzegania surowych norm w zakresie emisji) a towarami importowanymi z krajów, które nie stosują podobnych regulacji.

Jakie produkty są objęte opłatą?

W pierwszym etapie implementacji CBAM opłaty węglowe będą dotyczyły głównie produktów przemysłowych, które generują znaczące emisje CO2 w procesie produkcji. Należą do nich:

Stal: Proces produkcji stali jest jednym z najbardziej energochłonnych, co sprawia, że jest to kluczowy obszar, na który CBAM zwraca szczególną uwagę.
Cement: Produkcja cementu wiąże się z dużymi emisjami CO2, zarówno z samego procesu produkcji, jak i transportu.
Aluminium: Wytwarzanie aluminium również powoduje znaczną emisję CO2, szczególnie w krajach, które nie wdrożyły jeszcze efektywnych metod obniżania emisji.
Nawozy: Produkcja nawozów jest energochłonna i generuje wysokie emisje CO2, zwłaszcza w krajach, które opierają się na węglu jako głównym źródle energii.
Elektryczność: Opłata dotyczy również importowanej energii elektrycznej, szczególnie z krajów, które wytwarzają energię w sposób wysokoemisyjny.

W przyszłości CBAM może zostać rozszerzony na inne produkty i branże, w miarę jak Unia Europejska będzie dążyć do rozszerzenia zakresu polityki węglowej na wszystkie sektory gospodarki.

Jakie konsekwencje ma CBAM dla eksportu?

Dla krajów spoza UE, które eksportują do Unii Europejskiej, wprowadzenie Granicznego Podatku Węglowego oznacza konieczność spełnienia nowych wymagań związanych z raportowaniem i rozliczaniem emisji CO2. W związku z tym, producenci w tych krajach będą musieli wdrożyć bardziej przejrzyste systemy monitorowania emisji oraz dostosować swoje procesy produkcyjne do europejskich standardów ekologicznych, jeśli chcą uniknąć dodatkowych kosztów związanych z opłatami węglowymi. CBAM może również wpłynąć na wybór źródeł energii oraz na sposób produkcji towarów, promując rozwiązania mniej emisyjne.

Celem CBAM jest również promowanie zrównoważonych zmian na rynku międzynarodowym, poprzez wywieranie presji na inne kraje, by wprowadziły podobne regulacje. Ma to na celu stopniowe zmniejszanie globalnej emisji CO2 i umożliwienie bardziej równorzędnej konkurencji między produktami wytwarzanymi zgodnie z normami ekologicznymi a tymi produkowanymi w krajach bez takich regulacji.

Czytaj też: Nieprzetworzony plastik: jak rozwiązać ten problem?

Zakres działania i najważniejsze zasady CBAM

Mechanizm Granicznego Podatku Węglowego opiera się na kilku kluczowych zasadach, które określają, w jaki sposób będzie funkcjonować system opłat węglowych w praktyce. Przedstawiają one nie tylko zakres towarów objętych opłatą, ale także wymagania dotyczące raportowania emisji CO2, które mają na celu zapewnienie pełnej przejrzystości i uczciwości w stosowaniu mechanizmu.

Jakie branże i sektory będą miały do czynienia z CBAM?

Na początku CBAM obejmie przede wszystkim sektory przemysłowe, które generują duże ilości emisji dwutlenku węgla. Będą to branże, w których procesy produkcyjne są szczególnie energochłonne i mają duży wpływ na środowisko. Wymienione wcześniej produkty, takie jak stal, cement, nawozy, aluminium oraz energia elektryczna, będą podstawowymi przedmiotami regulacji CBAM. W przyszłości jednak system może obejmować kolejne sektory, w miarę jak Unia Europejska będzie dążyć do rozszerzenia polityki węglowej na inne branże.

Obowiązki przedsiębiorców i raportowanie

Zarówno firmy działające w Unii Europejskiej, jak i te spoza jej granic, które importują towary do UE, będą zobowiązane do raportowania danych o emisjach CO2 związanych z produkcją towarów. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorcy będą musieli przedstawić szczegółowe informacje na temat tego, w jaki sposób ich procesy produkcyjne generują emisje CO2, oraz przedstawić dowody na podjęte działania zmierzające do ich ograniczenia.

Kraje eksportujące do UE będą musiały dostarczać odpowiednie dokumenty oraz deklaracje, które będą zawierały dane o poziomach emisji związanych z produkcją wywożonych towarów. W przypadku, gdy te dane nie będą dostępne, przedsiębiorcy będą zmuszeni do płacenia pełnej opłaty węglowej, nawet jeśli rzeczywisty ślad węglowy produktu jest niższy.

W ramach raportowania, firmy będą musiały przestrzegać określonych standardów i procedur, które zapewnią rzetelność danych oraz umożliwią weryfikację informacji przez odpowiednie władze UE.

Mechanizm ustalania wysokości opłat węglowych

Wysokość opłat węglowych będzie zależała od kilku czynników, w tym od poziomu emisji CO2 związanych z produkcją danego towaru w kraju pochodzenia. Opłata zostanie obliczona na podstawie średniego śladu węglowego danego produktu w procesie produkcji, przy uwzględnieniu technologii wykorzystywanych w danym kraju. W praktyce oznacza to, że im bardziej energochłonny i zanieczyszczający środowisko proces produkcji, tym wyższa będzie opłata.

System CBAM będzie zatem wymagał od przedsiębiorstw większej transparentności i odpowiedzialności, zmuszając je do inwestowania w technologie niskoemisyjne oraz do zmiany sposobów produkcji w celu obniżenia kosztów związanych z opłatami węglowymi.

Wszystkie te zasady mają na celu nie tylko zniwelowanie konkurencyjnej przewagi tanich, wysokoemisyjnych produktów spoza UE, ale również zmniejszenie globalnej emisji CO2 poprzez wywieranie presji na producentów na całym świecie, aby poprawili efektywność energetyczną swoich procesów.

Szkolenie CBAM

Szkolenie CBAM to praktyczne wprowadzenie w nowe obowiązki wynikające z unijnego mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla. Jego celem jest przygotowanie przedsiębiorców i specjalistów do prawidłowego wdrożenia wymogów CBAM w codziennej działalności, tak aby zminimalizować ryzyko błędów, sankcji finansowych oraz problemów w handlu międzynarodowym.

Dla kogo przeznaczone jest szkolenie?

Udział w szkoleniu CBAM powinny rozważyć przede wszystkim:

firmy importujące towary objęte regulacją (m.in. stal, aluminium, nawozy, cement, wodór, energia elektryczna),
eksporterzy, którzy współpracują z partnerami z krajów objętych mechanizmem i chcą utrzymać konkurencyjność,
działy finansowe i księgowe, odpowiedzialne za prawidłowe raportowanie i rozliczanie kosztów,
specjaliści ds. handlu i logistyki, którzy muszą uwzględniać CBAM w procesach importowych,
menedżerowie ds. zrównoważonego rozwoju i ESG, którzy powinni integrować wymogi CBAM z polityką klimatyczną i środowiskową firmy.

Dzięki udziałowi w szkoleniu uczestnicy zdobywają wiedzę nie tylko teoretyczną, ale także praktyczne umiejętności związane z przygotowaniem organizacji do nowych regulacji.

Zakres tematyczny szkoleń i warsztatów CBAM

Program szkolenia CBAM koncentruje się na:

omówieniu podstaw prawnych regulacji oraz harmonogramu ich wprowadzania,
identyfikacji produktów i branż objętych CBAM,
obowiązkach raportowych – jakie dane należy gromadzić i w jaki sposób przygotować sprawozdania,
obliczaniu śladu węglowego importowanych towarów oraz metodach jego dokumentowania,
zarządzaniu ryzykiem i kosztami związanymi z zakupem certyfikatów CBAM,
przykładach dobrych praktyk i narzędzi informatycznych, wspierających procesy raportowania,
warsztatach praktycznych, podczas których uczestnicy ćwiczą przygotowanie raportów CBAM, analizują przykładowe dane i uczą się unikania typowych błędów.

Takie szkolenie to inwestycja w bezpieczeństwo prawne i finansowe firmy. Pozwala nie tylko lepiej zrozumieć regulacje, ale także w praktyce przygotować organizację do ich skutecznego wdrożenia.

Podsumowanie

CBAM to regulacja, która w najbliższych latach znacząco wpłynie na sposób funkcjonowania wielu przedsiębiorstw działających na rynku europejskim. Z jednej strony stanowi wyzwanie administracyjne i finansowe, z drugiej — daje impuls do przyspieszenia transformacji w kierunku zrównoważonej i niskoemisyjnej gospodarki. Firmy, które już dziś podejmą działania przygotowawcze, zyskają przewagę konkurencyjną i zminimalizują ryzyko związane z niewłaściwym raportowaniem. Właśnie dlatego warto korzystać z eksperckich szkoleń CBAM, które nie tylko przybliżają przepisy, ale też uczą praktycznych metod ich wdrożenia w organizacji.